Jak ważny jest to ranking – jaką ma pozycję w świecie i jak tak naprawdę jest traktowany przez środowisko uczelniane.

Academic Ranking of World Universities (ARWU), zwany rankingiem szanghajskim, to ranking opracowany i prowadzony przez Centre for World-Class Universities (CWCU) Uniwersytetu Jiao Tong w Szanghaju w Chinach, który obejmuje osiągnięcia naukowe szkół wyższych z całego świata. Ranking szanghajski został po raz pierwszy opublikowany w czerwcu 2003 r. i od tego czasu jest aktualizowany corocznie. Od 2009 roku Academic Ranking of World Universities (ARWU) jest publikowany i chroniony prawem autorskim przez organizację Shanghai Ranking Consultancy, która jest w pełni niezależną organizacją zajmującą się oceną szkolnictwa wyższego na całym świecie i nie podlega prawnie żadnym uniwersytetom ani agencjom rządowym.

Na potrzeby głównego rankingu analizowanych jest ponad 1800 uniwersytetów, spośród których 1000 trafia na ostateczną listę rankingową. Dokładne miejsce uczelni w rankingu znane jest tylko w przypadku 100 najlepszych uczelni świata. Pozostałe miejsca wymieniane są już tylko w przybliżeniu – uczelnie pojawiają się w grupach obejmujących kolejne setki.

Ranking szanghajski obejmuje wspomniany wyżej ranking główny oraz rankingi „specjalistyczne”, przygotowywane dla poszczególnych dziedzin i przedmiotów, wśród których jest również ranking Top300 wyższych szkół i wydziałów prowadzących działalność naukową z zakresu określanego jako sport science (tzw. Global Ranking of Sport Science Schools and Departments), który został opublikowany po raz pierwszy w 2016 r.

Coroczna publikacja rankingu szanghajskiego budzi zawsze duże zainteresowanie zarówno samego środowiska akademickiego, ale także szeroko pojętej opinii publicznej, czy świata polityki. W najnowszym zestawieniu znalazło się 10 polskich uczelni, z których najwyżej sklasyfikowane są Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Warszawski, plasujące się w piątej setce (miejsca w zakresie 401-500). Po publikacji rankingu nieodmiennie pojawią się głosy o konieczności podnoszenia jakości polskiej nauki, o gonieniu czołówki, o konieczności reform i przede wszystkim zwiększenia finasowania działań polskich naukowców. Nie oszukujmy się – we współczesnym świecie nauki nie da się nic zrobić bez pieniędzy i rankingi, niezależnie od tego, który weźmiemy pod uwagę, od lat pokazują, że bez zwiększenia finasowania nadzieje na dogonienie uciekającego peletonu są coraz bardziej płonne.

Co ciekawe, w rankingach specjalistycznych, takich jak Global Ranking of Sport Science Schools and Departments wypadamy lepiej. Można z tego wysnuć wniosek, że mniejsze, bardziej wyspecjalizowane jednostki radzą sobie nieźle, pomimo obecnych i trwających w zasadzie od zawsze problemów z finansowaniem. Aby nadrabiać te braki, jesteśmy zmuszeni do wdrażania w przyspieszonym tempie nowej kultury pracy naukowej i wypracowywania nowych mechanizmów, które skutecznie funkcjonują w krajach zachodnich od wielu lat.  Robimy co się da i – jak widać – osiągamy spore sukcesy, jak na miarę naszych możliwości (i wysokości nakładów na naukę i badania w Polsce). Do sukcesów z pewnością można zaliczyć obecność gdańskiej Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w zestawieniu Top300 rankingu szanghajskiego.

 Na jakiej podstawie oceniane są uczelnie, czy wiadomo może kto zasiada w kapitule – nie chodzi mi o nazwiska, ale pozycje w świecie naukowym, czy możemy coś powiedzieć o tych ludziach? Organizacja Shanghai Ranking Consultancy powołała w listopadzie 2011 roku międzynarodową Radę Doradczą ARWU, która składa się ze światowej sławy naukowców, czołowych badaczy polityki i liderów szkolnictwa wyższego. Jej przewodniczącym jest prof. Philip G. Altbach z Centrum Międzynarodowego Szkolnictwa Wyższego, Boston College, USA, a wśród członków są profesorowie z Uniwersytetu Oxfordzkiego, Uniwersytetu Brukselskiego, Uniwersytetu w Utrechcie, Norweskiej Akademii Nauk i Literatury, Uniwersytetu Nauki i Technologii w Hongkongu oraz przedstawiciele Rady Akredytacji Szkolnictwa Wyższego USA, Sekcji ds. Reform, Innowacji i Zapewnienia Jakości UNESCO, czy międzynarodowej organizacji IREG (IREG Observatory on Academic Ranking and Excellence) zajmującej się obserwowaniem i monitoringiem rankingów akademickich i doskonałości naukowej. Ranking szanghajski wykorzystuje sześć obiektywnych wskaźników do uszeregowania światowych uniwersytetów, w tym: ·         liczbę absolwentów i pracowników zdobywających Nagrody Nobla i Medale Fieldsa·         liczbę cytowań prac zatrudnionych w danej jednostce naukowców, którzy znaleźli się w grupie tzw. Highly Cited Researchers, na podstawie danych Clarivate Analytics ·         liczbę artykułów opublikowanych w czasopismach „Nature” oraz „Science”·         liczbę artykułów opublikowanych w innych czasopismach indeksowanych w wybranych indeksach cytowań (np. Journal Citation Report oraz innych np. Science Citation Index – Expanded oraz Social Sciences Citation Index) ·         wielkość osiągnięć w stosunku do wielkości uczelni

Ranking w kategorii Shanghai Ranking’s Global Ranking of Sport Science Schools and Departments opracowany jest w oparciu o pięć kryteriów związanych z ilością i jakością osiągnięć naukowych:

• liczbę publikacji naukowych pracowników danej instytucji indeksowanych w bazie Web of Science (składnik ilościowy, 20% oceny końcowej)
• całkowitą liczbę cytowań tych publikacji (składnik ilościowy, 20% oceny końcowej)
• średnią liczbę cytowań na każdy opublikowany artykuł (składnik jakościowy, 25% oceny końcowej)
• liczbę prac naukowych opublikowanych w tzw. pierwszym kwartylu, czyli w 25% czasopism najlepszych na świecie (według Journal Citation Report) (składnik jakościowy, 25% oceny końcowej)
• procent artykułów z autorami z zagranicy (składnik umiędzynarodowienia, 10% oceny końcowej)

Te dane bibliometryczne są zbierane z bazy danych Web of Science w pięcioletnim oknie czasowym, czyli obecnie publikowany ranking obejmuje osiągnięcia za okres 2017-2021.

Na podstawie tych osiągnięć publikowana jest lista Top300 obejmująca 300 najlepszych na świecie jednostek prowadzących badania naukowe z zakresu sport science.

Czy jest szansa, aby AWFiS był sklasyfikowany jeszcze wyżej – co trzeba uczynić, aby uplasować się wyżej w rankingu? Wspomniała Pani o publikacjach i cytowaniu Waszych prac naukowych. Może warto też pokazać, jak to wygląda na przestrzeni ostatnich kilku lat. 

Wśród zaprezentowanych w 2022 roku 300 najlepszych jednostek naukowych w kategorii Sport Science Schools and Departments aż 290 to duże uczelnie, zwykle uniwersytety różnego typu, posiadające jednostki (w postaci wydziałów czy instytutów dedykowanych temu typowi działalności) związane ze sportem. Tylko 10 jednostek z Top300 to uczelnie w całości sportowe, poświęcone wyłącznie działalności naukowej związanej z tematyką sport science i właśnie w tym prestiżowym gronie 10 najlepszych uczelni wyłącznie sportowych z całego świata znalazł się gdański AWFiS, co jeszcze bardziej podkreśla znaczenie osiągniętej przez naszą uczelnię pozycji.

Wyniki w rankingu bezpośrednio zależą od tego, ile w danej uczelni powstaje prac i gdzie te prace są publikowane. Chodzi o to by pisać dużo prac, które będą publikowane w najlepszych czasopismach, charakteryzujących się jak najwyższym współczynnikiem wpływu, czyli tzw. Impact Factor (IF). W naszej uczelni od roku 2015 do 2019 obserwujemy konsekwentny trend wzrostowy: sumaryczny IF wszystkich publikacji naszych pracowników w roku 2017 wynosił 104, w 2018 – 152, w 2019 – 197, w 2020 – 273, w 2021 – 412. Jak widać od początku tej pięciolatki mamy wzrost, a od roku 2020 zaobserwowaliśmy rekordowy wzrost o prawie 140 punktów. Dla takiej niewielkiej uczelni jak nasza, w której średnia liczba pracowników prowadzących działalność naukową to zaledwie kilkadziesiąt osób, a dotacja ministerialna w porównaniu do dużych uczelni, jakimi są uniwersytety jest bardzo niska, to ogromny postęp, czego bezpośrednim odzwierciedleniem jest nasza obecność w rankingu szanghajskim.

Jest to efekt ciężkiej i wytężonej pracy naszych naukowców – jako prorektor ds. nauki jestem naprawdę dumna z osiągnięć pracowników AWFiS. Władze AWFiS starają się zrobić jak najwięcej, by jeszcze bardziej dopingować naszych pracowników do ciężkiej pracy i podejmowania nowych wyzwań. Od początku naszej kadencji zreformowaliśmy system wsparcia publikowania prac w najlepszych periodykach naukowych, dając pracownikom nie tylko indywidualne subwencje na prowadzenia badań naukowych, ale także możliwość uzyskania dodatkowych środków bezpośrednio z puli prorektora ds. nauki. Wprowadziliśmy także system dodatków motywacyjnych, które oznaczają realnie wypłacane pieniądze dla autorów wysokopunktowanych publikacji. Propozycja jest, jak sądzimy, naprawdę zachęcająca, jako że za opublikowanie pojedynczej pracy można otrzymać dodatek w kwocie od 2500 zł do 8500 zł, w zależności od punktacji czasopisma, w którym publikacja się ukaże. Liczymy na pozytywny efekt wzmocnienia i dalsze wzrosty wskaźników pokazujących aktywność naukową pracowników AWFiS, a co za tym idzie poprawienie naszej pozycji w przyszłorocznym rankingu.