Rodzice, zapisując dzieci na zajęcia karate tradycyjnego, zazwyczaj myślą o zaletach wychowawczych płynących z uprawiania tej sztuki walki, a także o podniesieniu ogólnej sprawności fizycznej swoich pociech. Tymczasem ćwiczenia wykonywane w ramach treningu karate okazują się bezcenne również w profilaktyce i leczeniu wad postawy, szczególnie zaś skolioz tzw. idiopatycznych. Można więc powiedzieć, że karate tradycyjne jest korzystne zarówno dla ducha, jak i dla ciała.

Czym jest karate tradycyjne?

Karate tradycyjne powstało w Japonii jako sztuka walki. Jego kolebką jest wyspa Okinawa. Karate początkowo nosiło chińską nazwę „to-de”, czyli „chińskie ręce”. Istotną rolę dla tworzenia karate w Japonii odegrał Mistrz Gichin Funakoshi (1868-1957). Jemu zawdzięczamy współczesną nazwę karate, które z chińskiego „to-de” stało się japońskim „karate”, co oznaczało „puste ręce”. Natomiast końcówka -do (karate-do) oznaczać miała „drogę”, co można interpretować jako dążenie do osiągnięcia doskonałości, nie tylko technicznej, ale także duchowej.

Jednym z kontynuatorów nauczania Gichina Funakoshiego był Sensei Hidetaka Nishiyama (1928-2008), który opuścił Japonię z misją zaprezentowania karate poza Krajem Kwitnącej Wiśni. Jako propagator karate tradycyjnego w świecie Hidetaka Nishiyama odegrał niezwykle ważną rolę w rozwoju tej sztuki walki w Polsce. To na jego nauczaniu oparte jest bowiem karate tradycyjne w naszym kraju.

Współcześnie karate (karate-do) jest sztuką samoobrony, która wykorzystuje wyłącznie i w najbardziej skuteczny sposób ciało ludzkie. W karate tradycyjnym znajdują zastosowanie głównie techniki bloków, ciosów, uderzeń i kopnięć, w połączeniu z innymi powiązanymi z nimi ruchami. Poprzez karate tradycyjne człowiek zyskuje środki do poszerzenia i pogłębienia swych zdolności fizycznych i umysłowych. Dzięki ciągłemu poszukiwaniu doskonałości technicznej następuje wszechstronny rozwój możliwości jednostki ludzkiej. 

Karate tradycyjne dla ciała

Trening karate tradycyjnego sprzyja nie tylko podniesieniu sprawności fizycznej osób ćwiczących czy redukcji stresu poprzez stosowane ćwiczenia oddechowe i ogólną pracę z oddechem warunkującą prawidłowe wykonanie technik karate, ale przyczynia się również do niwelowania wad postawy, szczególną rolę odgrywa zaś w profilaktyce i leczeniu skolioz.

Jak wskazuje prof. Tomasz Karski, boczne skrzywienia kręgosłupa mogą mieć różną przyczynę. Największą jednak grupę (80%) stanowią skrzywienia zwane skoliozami idiopatycznymi, czyli takimi, których przyczyny nie można podać. W trakcie badań prowadzonych przez prof. Karskiego zauważono związek występowania skolioz idiopatycznych z asymetriami ruchów i ustawień w obrębie bioder. „Obserwacje i badania kliniczne wyjaśniły, że w prawym stawie biodrowym występuje niedobór jednego lub kilku ruchów: niedobór przywiedzenia (przy badaniu stawu w wyproście), niedobór rotacji wewnętrznej, a czasami niedobór wyprostu. Kolejne badania prowadzone od lat 80. XX w., analiza historii chorób, których przybywało wiele przez kolejne lata, potwierdziły, ponad wszelką wątpliwość, że ten czynnik jest przyczyną powstawania skolioz” (https://karate.pl/rozmowa-z-prof-tomaszem-karskim-2/).

Skoliozy zaczynają się więc na poziome stóp i wynikają z nieprawidłowego chodzenia i stania. Efektem tego, szczególnie u dzieci, jest osłabienie i przykurczenie mięśni. Podczas ćwiczeń wykonywanych w ramach treningu karate mięśnie są nie tylko wzmacniane, ale – co istotne w profilaktyce i leczeniu skolioz – przede wszystkim rozciągane. Jak przekonuje prof. Karski – rozciąganie jest panaceum na skoliozy (https://karate.pl/wyklad-prof-tomasza-karskiego-karate-sport-w-profilaktyce-wad-postawy-i-deformacji-ciala-u-dzieci-i-mlodziezy/).

Do ćwiczeń rozciągających przykłada się podczas treningu karate (ale także taekwondo, aikido, kung-fu i judo oraz jogi) dużą wagę, gdyż warunkuje to prawidłowe wykonywanie technik w karate. Są to takie ćwiczenia jak np.:

– skłony tułowia w bok i w przód wykonywane w pozycji stojącej,

– skłony tułowia do wysuniętej wprzód nogi wykonywane w pozycji stojącej,

– skłony tułowia na boki i w przód w przysiadzie i siadzie rozkrocznym oraz w tzw. „motylku”,

– skłony tułowia w pozycji stojącej rozkrocznej, do lewej i prawej nogi oraz do środka,

– unoszenie bioder w pozycji leżącej na plecach,

– odchylenia tułowia w tył z siadu klęcznego,

– liczne skłony tułowia z rotacją w pozycji wykrocznej.

Ćwiczenia te przyczyniają się do rozciągnięcia rejonu bioder i kręgosłupa, co sprzyja także walce ze skoliozami.  

Karate tradycyjne dla ducha

Jednakże karate tradycyjne to nie tylko zdrowe ciało, ale także silny charakter. W procesie wychowania młodego człowieka karate tradycyjne zdaje się pełnić wyjątkową rolę z kilku powodów. Po pierwsze jest ono sztuką i aby posiąść jej tajniki, konieczna jest wytrwała, pełna pokory praca nad sobą samym. W karate tradycyjnym jako sztuce istotne są detale, a proces dochodzenia do perfekcji wymaga czasu, zaangażowania i cierpliwości. Po drugie, karate tradycyjne uczy tak rzadkiego dzisiaj w społeczeństwach Zachodu szacunku wobec autorytetów, zarówno wobec autorytetu nauczyciela (senseia), jak i wobec autorytetu wielkich mistrzów, czyli autorytetu tradycji. Po trzecie, zawodowstwo – będące priorytetem i czynnikiem destruktywnym w wielu dyscyplinach sportu – jest w karate tradycyjnym wtórne wobec szeroko zarysowanej misji edukacyjnej polegającej na wszechstronnym rozwoju fizycznym, umysłowym i duchowym osób w każdym wieku, od dzieci, po osoby w podeszłym wieku. Po czwarte, w karate tradycyjnym na czele hierarchii wartości stoi osoba, która szanuje samą siebie i innych, zgodnie z zasadami etykiety, zaś w samych zawodach sportowych, w kata, a szczególnie w kumite, nie chodzi o samo pokonanie rywala (w innych sportach walki nierzadko krwawe i brutalne), ale o pokazanie swojej wyższości (kunsztu) w taki sposób, aby wykonać technikę, która będzie miała znamiona techniki kończącej (ostatecznej) w sytuacji, kiedy przeciwnik jest w stanie rozbicia (rozproszenia) fizycznego i mentalnego. Jednocześnie technika musi zachować kontrolę, żeby nie spowodować kontaktu fizycznego, który mógłby narazić przeciwnika na utratę zdrowia. Takie pokazanie przez zawodnika wysokiego kunsztu, gdzie nie przelewa się krew, przy jednoczesnym zachowaniu zgodnym z zasadami etykiety, jest tym, co wyróżnia karate tradycyjne, które skupia się na rozwijaniu ludzkiego charakteru do takiego poziomu, że zwycięstwo nad przeciwnikiem jest osiągane bez użycia przemocy.

W karate tradycyjnym zawodnicy nie epatują nagim ciałem, ale ubrani są w białe kimona, okrywające ręce, nogi i cały tors. Wchodząc na matę, wykonują ukłon do sędziego i do siebie nawzajem, nie ma w tym geście żadnych przejawów agresji, ani prawdziwej, ani nawet udawanej, okazywanej w różnych sportach walki po to, by wywołać podniecenie oglądających. W trakcie walki zawodnicy również się kłaniają, akceptując w ten sposób decyzje sędziowskie, z którymi nikt nie dyskutuje, podobnie po zakończeniu walki. Mimo dużych emocji podczas walki, mimo radości z wygranej i smutku, a niekiedy nawet gniewu płynącego z porażki, bardzo mocno przestrzegane są zasady właściwego zachowania, wyrażającego wzajemny szacunek. Zawody karate tradycyjnego ukierunkowane są zachowanie bezpieczeństwa, aby nie doszło do jakichkolwiek urazów, a złamanie reguł jest karane punktami karnymi w zależności od przewinienia. Ideą zawodów jest zachowanie stabilnych emocji, zarówno na macie, jak i docelowo w życiu.

Karate tradycyjne to wyjątkowy system edukacyjny – uczy przyzwoitości, koncentracji i samodyscypliny, kształtuje stabilne emocje oraz czyni odważnym, zarówno w dojo, jak i poza nim, w życiu codziennym.

Podsumowanie

Reasumując, można powiedzieć, że karate tradycyjne doskonale chroni przed sztywnością, asymetriami, ubytkami ruchu i przykurczami, a także niesie liczne korzyści wychowawcze – uczy samodyscypliny, pokory, szacunku do przeciwnika i mistrza, redukuje agresję i przeciwdziała patologiom społecznym.

Monika Żmudzka, Mirosław Ellwart